Gdy mówimy o historycznym Maszewie, nie możemy nie uwzględniać najbliższego otoczenia geograficznego i demograficznego, dla którego miasto było lokalnym centrum gospodarczym i administracyjnym. Poniższa mapa przedstawia wsie i osady, z naniesionymi nazwami miejscowości polskich i niemieckich, znajdujące się w dzisiejszych granicach Gminy Maszewo.
W skład gminy należą obecnie następujące miejscowości: Bagna, Bęczno, Bielice, Budzieszowce, Dąbrowica, Darż, Dębice, Dobrosławiec, Dolacino, Godowo, Jarosławki, Jenikowo, Kłodniki, Kolonia Maszewo, Korytowo, Leszczynka, Maciejewo, Maszewko, Mieszkowo, Mokre, Nastazin, Pogrzymie, Przemocze, Radzanek, Rożnowo Nowogardzkie, Sokolniki, Stodólska, Swojcino, Tarnowo, Wałkno, Wisławie, Zagórce.
_location_map%20ed3.png)
Historycznie, od wczesnego średniowiecza, Ziemia Maszewska miała wielokrotnie większy obszar, niż obszar w granicach dzisiejszej gminy. W dokumencie z 1269 roku, w którym ustalono przebieg granicy między tą ziemią a obszarem należącym do Stargardu, Ziemia Maszewska sięgała 55 kilometrów na wschód od miasta, aż po rzekę Drawę.
Po czasach Massowów (do XIV wieku) i Eversteinów (do XVII wieku), kiedy majątek tych ostatnich został upaństwowiony, obszar administracyjny maszewskiej domeny królewskiej (Königliche Amt Massow) w latach 1694-1825 obejmował łącznie 31 wsi i osad.
W skład domeny maszewskiej wchodziło 15 wsi, 11 folwarków i 5 osad leśnych, położonych dzisiaj w trzech powiatach - goleniowskim, stargardzkim i łobeskim. Wymieńmy te historyczne wsie: Dąbrowica (Damerfitz), Darż (Daarz), Sokolniki (Falkenberg), Łęczyca (Lenz), Jarosławki (Neuendorf), Bagna (Pagenkopf), Redło (Pflugrade), Przemocze (Priemhausen), Radzanek (Resehl), Rożnowo (Rosenow), Jenikowo (Hohen Schönau), Warchlinko (Klein-Wachlin), Korytowo (Walsleben), Wyszomierz (Wismar), Bielice (Wittenfelde) Wśród folwarków były m.in.: Ackerhof, Wiesenhof, Parlin, Emilienhof, Wilhelminenberg, Ludwigsfrei i inne.
Zanim w 1818 roku powołano powiat nowogardzki, północna granica ziemi maszewskiej, oddzielająca ją od nowogardzkiej, przebiegała wzdłuż granicy pomiędzy posiadłościami dwóch wielkich rodzin obszarniczych - Dewitzów po stronie północnej tej granicy, i Wedlów - po stronie południowej. Pewien udział w północnej części ziemi maszewskiej (Osina - Schönhagen, Mosty - Speck, Maciejewo - Matzdorf) miał też ród Flemingów oraz ród Petersdorff.
Na powyższym fragmencie mapy "Landkarte des Herzogtums Vor- und Hinterpommern aus dem Jahr 1794" widać, że ziemie podlegające lokalnej administracji w Maszewie, sięgały na północy aż po Redło (Pflugrade) i Wyszomierz (Wismar) włącznie. Ziemia goleniowska, wcześniej (od połowy XVII wieku) należąca do tak zwanego Pomorza Szwedzkiego, została włączona do powiatu randowskiego (Randow).
Zasięg administracji domeny w Maszewie (Amt Massow) potwierdza również poniższa mapa z 1791 roku "Des Herzogtums HinterPommern Saatziger Pyritzischer und Greiffenhagischer Kreis No. 335" (źródło: aktualna oferta na ebay.de). Widzimy, że ziemia ta obejmowała Tarnowo pod Goleniowem - na zachodzie i Chociwel na wschodzie, Wyszomierz pod Nowogardem - na północy i Kunowo pod Stargardem - na południu.
Ziemia Maszewska pojawiła się w źródłach historycznych jako siedziba parafii w 1232 roku (proboszcz Bertram z Maszewa). Można przyjąć, że współczesna struktura organizacji kościelnej na tej ziemi, czyli dekanat z siedzibą w Maszewie, do którego należy 35 kościołów i kaplic, nawiązuje do jej historycznych granic.
Wymieńmy tutaj kościoły do niego należące, z aktualnych powiatów Goleniów, Stargard i Łobez, według parafii (po wezwaniem): Bielice (św. Wojciecha) - Nastazin, Chlebówko, Sokolniki; Jenikowo (św. Józefa) - Bagna, Dębice, Korytowo, Wojtaszyce; Maszewo (Matki Boskiej Częstochowskiej) - Budzieszowce, Radzanek; Osina (Niepokalanego Poczęcia NMP) - Kikorze, Krzywice, Redostowo; Parlino (Miłosierdzia Bożego) - Białuń (św. Michała Archanioła), Łęczyca, Tolcz; Poczernin (św. Michała Archanioła) - Małkocin, Smogolice, Storkowo; Przemocze (Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej) - Sowno, Warchlinko; Rożnowo (św. Antoniego Padewskiego) - Darż, Dąbrowica, Tarnowo.
Wyjątkiem jest kościół filialny pod wezwaniem św. Apostołów Piotra i Pawła w Mokrem, chociaż leżący w gminie Maszewo, należy nie do miejscowego dekanatu, ale do dekanatu w Ińsku. I dla miejscowości z różnych parafii, będących w granicach gminy Maszewo albo dekanatu Maszewo, prezentujemy tutaj przykłady korespondencji i widoków, utrwalonych na dawnych pocztówkach.
Zacznijmy od najstarszej, znanej nam spoza miasta Maszewa, korespondencji, jaką jest poniższy list (źródło: DASV - Deutsche Altbriefsammler-Verein e.v., Forum für Altpostgeschichte und Markenfreunde) z parafii Mosty - Burowo (dawne posiadłości Flemingów), zaadresowany następująco:
"Do Króla, na ręce Królewskiego Najprzewielebniejszego Konsystorza w Szczecinie" (Au Roi, An Ein Königl. Hochehrwürdiges Consistorium in Stettin), z dopiskiem: "H. ... Sprawy kościelne). Zastosowanie na początku listu, kierowanego do kurii biskupiej, zwrotu "Do Króla", w języku francuskim potwierdza, że list powstał jeszcze pod koniec XVIII wieku.
Jego drugą, wielką wartością historyczną jest poniższa, dobrze zachowana pieczęć lakowa na odwrocie koperty, z datą roczną 1785. Przedstawia ona sylwetkę kościoła z krzyżem oraz napis w otoku - "Pieczęć kościoła w Mostach i Burowie 1785" (KIRCHENSIEGEL ZU SPECK UND BUROW 1785). Do parafii w Mostach należą obecnie kościoły w Mostach, Maciejewie, Danowie i Burowie (kaplica). Zarówno Mosty, jak i Burowo w tamtym okresie były własnością rodu Flemmingów, a zarządcą był Carl Friedrich von Flemming (1712-1789), dziedziczny marszałek ziemski (Erblandmarschall).
Pieczęć ta nie przedstawia kościoła w Mostach, co można zweryfikować porównując z zachowaną do dzisiaj jego historyczną bryłą. Porównajmy więc wygląd kościoła z XVIII-wiecznej pieczęci, z kościołem w Burowie, z dostępnych fotografii z 1949 roku (źródło: Historia - Zachodniopomorskie). Zbudowany w technice ryglowej kościół został rozebrany w połowie lat 1950-tych. Chociaż zdjęcia zostały wykonane nie od strony nawy, ale od strony wieży dzwonniczej (od zachodu) i od strony absydy (od wschodu), widzimy, że forma świątyni na pieczęci ma charakter symboliczny, nie odzwierciedlający wyglądu żadnego z tych dwóch kościołów.
Wyjątkowo zaprezentujmy tutaj aktualne miejsce po przykościelnym cmentarzu w Burowie, które także ostało się w stanie szczątkowym (foto: Strus Rowerowy Blog, 24-10-2017). Cmentarz położony był po południowej stronie kościoła. Od strony wschodniej od byłego kościoła, to jest od strony absydy, pozostał jeszcze pomnik ofiar z I wojny światowej.
Jeżeli jesteśmy przy Burowie, obecnie będącego w granicach gminy Goleniów, to rzućmy okiem na pocztówkę z widokami tej wsi, wysłaną z dalekiego Golchem koło Dymina (Demmin), w Meklemburgii (źródło: aktualna oferta sprzedaży na ebay.de). Kartka została nadana 4 maja 1916 roku do zamieszkałej w Szczecinie Else Raasch.
Kontynuujmy przegląd dawnej korespondencji z okolic Maszewa od listu, związanego z trzema miejscowościami naraz - z Kannenberg (Kania), Voigtshagen (Wojtaszyce) i Schönwalde (Mokre). W jego nagłówku widnieje nazwa dwóch pierwszych wsi, a list ostemplowany pieczątką urzędu pocztowego w Mokrem, z datą 27 lipca 1922 roku (źródło: Philaseiten.de).
Przesyłka adresowana do "Ein- und Verkaufsverein" w Stargardzie. Koperta ofrankowana trzema różnymi znaczkami "Deutsches Reich": 60-fenigowym znaczkiem z serii "Arbeiter" (Robotnicy), w tym przypadku chodzi o kowali; 2-markowym z serii "Posthorn" (Róg pocztowy); 40-fenigowym znaczkiem, ze znakiem wodnym.
Kolejnym, cennym zabytkiem filatelistycznym jest poniższa pocztówka, nadana z poczty w Mokrem (Schönwalde) dnia 25 maja 1878 roku. Jej odbiorcą był pastor Teschendorf w parafii Kramonsdorf (pisanej w dokumentach także Crammonsdorf, Cramonsdorf), dzisiaj Krzemienna, koło Dobrej (Daber). Nie znamy odwrotnej, korespondencyjnej strony tej kartki (źródło: oferta sprzedaży, Briefmarken Thomas Fischer, Nürnberg, Lot 0000424438).
Inny list, wysłany z Kani 8 marca 1932 roku, zaadresowany został do pani Gertrud Schaum w Berlinie (źródło: aktualna oferta sprzedaży Nr 44543699, na portalu oldthing.de).
Kolejny list, jaki tutaj prezentujemy, został wysłany z podmaszewskich Jarosławek (Neuendorf), nosi prostokątną pieczątkę z nazwą tej wsi oraz pieczątkę nadania, ze wspomnianym już wyżej stemplem "Gollnow Land" i datą 17 listopada 1932 roku (źródło: aktualna oferta sprzedaży na ebay.de, numer 127563). Wiemy już, że mimo podległości administracyjnej tej wsi do gminy Maszewo, lokalny przedstawiciel poczty podlegał urzędowi pocztowemu w Goleniowie. Nadawcą jest Walter Huek z tej wsi, a odbiorcą "Sekretariat der Amtsanwaltschaft" w Celle (Dolna Saksonia).
Należy tutaj dodać, że niezależnie od struktury kościelnej ziemi maszewskiej, obejmującej również niektóre miejscowości, leżące poza granicami gminy Maszewo, a nawet poza granicami obecnego powiatu Goleniów, to tak samo niektóre z tych wsi i osad podlegały pod jurysdykcję sądu rejonowego w Maszewie.
Kontynuujemy przegląd historycznej korespondencji z ziemi maszewskiej na terenie Przemocza - największej i jednej z najstarszych po Maszewie miejscowości w tej ziemi. To w Przemoczu powstała druga po Maszewie poczta w tej gminie, założona w okresie lat 1872-1875. Wskazuje na to poniższy rodzaj stempla pocztowego, datowany właśnie na ten okres (źródło: stampsx.com). Ten został postawiony w sobotę 1 marca 1873 roku.
Poniższa kartka z kolorową litografią, przedstawia uroki Przemocza (Priemhausen), z serii Gruss aus - Pozdrowienia z ... (źródło: archiwum Allegro, niezrealizowana oferta z 2018 roku). Ta, o nieznanej stronie adresowej, została nadana 7 sierpnia 1902 roku. Na pocztówce widzimy zajazd Alberta Ganzkowa, mleczarnię i kościół. Pozdrowienia wysyła rodzina Koth.
Niemal tak samo stara, bo pochodząca z 3 października 1903 roku (data stempla odbioru przez pocztę adresata), jest ta oto pocztówka z widokami Przemocza (źródło: Społeczne Muzeum Energetyki w Maszewie). Przedstawia, już na fotografiach, te same, co wyżej widoki: kościół, mleczarnię i zajazd. Wydaje się, że omyłkowo na niej podano że zajazd należał do kupca Kreusch, bowiem to samo ujęcie na powyższej litografii wskazuje, że jego właścicielem był A. Ganzkow. Pocztówka nadana z poczty w Przemoczu do Ortelsburga w Prusach Wschodnich, dzisiaj Szczytno. Wydawca pocztówki nie umieścił na niej nazwy swojej firmy.
I jeszcze jedna kartka z widokami Przemocza, napisana 12 grudnia 1903 roku (źródło: Allegro archiwum), niestety bez znanej nam strony adresowej. Na zdjęciach widzimy kościół, sklep kupca Kreuscha oraz mleczarnię. Jej wydawcą jest Arthur Rogorsch z Gdańska.
Inna pocztówka (źródło: Akpool.de) z widokiem gospody w tej wiosce (dom numer 18), nosi stempel dzienny poczty w Przemoczu. Nie jest on całkiem czytelny, ale można uznać, że przesyłka miała miejsce w okresie od marca 1900 do 1922 roku (bliżej tej drugiej daty), kiedy to w Niemczech był w obiegu 5-fenigowy znaczek z serii "Germania".
Powróćmy jeszcze do pocztówek z Przemocza z zajazdem Ganzkowa, pocztą i domem parafialnym. Oto ten zakątek na pocztówce maszewskiego fotografa Augusta Kamratha, z 1906 roku. Zawdzięczamy możliwość opublikowania jej cyfrowej kopii dzięki uprzejmości pani Magdaleny Piechowiak z Chodzieży, właścicielki oryginału. Kartkę wysłał 17 kwietnia 1906 roku, między godziną 9-tą a 10-tą rano, pewien Paul Lübke do pewnej panny Mety Ramberg (?) z Nowogardu. Kartka dotarła na pocztę w Nowogardzie tego samego dnia, w godzinach między 4-tą a 5-tą po południu.
Inna kartka z Przemocza, z nieczytelną datą nadania, nosi również 5-fenigowy znaczek Germania, co zawęża określenie tej daty do lat 1900-1922 (źródło: Allegro archiwum). Prawdopodobnym jest jednak rok 1912. Widoczny jest słup elektryczny, co potwierdza, że już wówczas wieś zasilana była energią z elektrowni w Maszewie. Na pocztówce po raz kolejny, w wielu nowych szczegółach, widzimy zajazd Alberta Ganzkowa. Z uwagi na tylko ten jeden obrazek na kartce i brak nazwy wydawnictwa, należy sądzić, że pocztówka powstała na zlecenie właściciela zajazdu. Adresatem jest Bertha Ernst z Berlina (Ost 112), Kronprinzenstrasse 45.
Mamy też przykład urzędowej korespondencji, adresowanej ze Szczecina do Przemocza (źródło: Allegro archiwum). Przesyłka nadana została 19 października 1914 roku przez agencję rządową w Szczecinie, a prostokątna pieczątka potwierdza, że list zwolniony jest od opłaty pocztowej. Na odwrocie koperty, powiększona tutaj, dla lepszej czytelności, pieczątka "Königlich Preussische Regierung Stettin".
Interesująca jest klasyczna kartka pocztowa (z pustą stroną na tekst, zamiast widoku), jaka została nadana z poczty w Przemoczu dnia 30 listopada 1921 roku do miasta Celle, niedaleko Hannoveru. Nadawca pisał kartkę w pobliskiej wsi Bergsruh, to dzisiejsze Zagórce.
Z tej samej osady Bergsruh (Zagórce) pochodzi następna kartka pocztowa, w swojej klasycznej, bezwidokowej formie, nadana z poczty w Przemoczu 9 czerwca 1935 roku. Jej nadawcą był rolnik (Landwirt) H. Kock, a odbiorcą firma wydawnicza z dziedziny pszczelarstwa - "Leipziger Bienen-Zeitung", Liedlom, Loth und Michaelis z Lipska, z siedzibą przy Täubchenweg 26.
Poniższa pocztówka dwuwidokowa z Przemocza nie jest nam znana od strony adresowej, ale część korespondencji pod fotografiami wskazuje, że była ona w obiegu pocztowym. Nie znamy jej wydawcy, ani roku wydania lub obiegu, ale prawdpodobnie pochodzi ona z końca lat 1910-tych. Przedstawiony jest widok mleczarni i kościoła oraz zajazdu i budynku poczty (źródło: Allegro archiwum).
Ciekawa jest pocztówka nieznanego mi budynku w Przemoczu, być może gospody, wraz z grupą czterech kobiet i mężczyzny (źródło: oferta sprzedaży przez akpool-international na portalu ebay.de, numer artykułu 17728). Nosi ona datę nadania z Priemhausen 25 września 1919 roku. Została wysłana przez Else Küster (być może, to jedna z pań na fotografii) do Groß Mellen (dzisiaj - Mielno Stargardzkie), adresowana na nazwisko Ernst Rieitz.
Kolejna pocztówka z dwiema fotografiami z Przemocza, jednakże bez strony adresowej, a zatem i bez znanej daty nadania. Można przyjąć, że pochodzi ona z okresu lat 1920-1930. Na pierwszym zdjęciu przedstawia główny plac wioski z dwiema równoległymi ulicami po jego bokach. Z dala widnieje budynek mleczarni, a za nim sylwetka kościoła. Wzdłuż ulicy z lewej strony widoczne słupy energetyczne. Drugie zdjęcie przedstawia budynek mieszkalny i sklep kupca Kreuscha (źródło: Carsten Ahrent-Kraz, portal Kreis Naugard in Pommern).
Z tych samych lat 1920-tych może pochodzić kolejna pocztówka, z niewyraźnie odbitą datą poczty w Przemoczu, adresowana do Wilhelma Schultze w Hamburgu. Przedstawia budynki szkolne z rupą uczniów oraz sklep kupca Kreusch. Jej wydawcą jest Arthur Rogorsch z Gdańska. Kopię z oryginału udostępniła firma Ornamenti.pl.
Następna w naszym zbiorze pocztówka z Przemocza została nadana 5 czerwca 1942 roku jako poczta polowa. Jak widzimy z pieczątki, poczta w tej wiosce, będącej na terenie gminy Maszewo i powiatu Nowogard, podlegała organizacyjnie poczcie w Stargardzie. Pisana zapewne przez żołnierza, kierowana do "drogich towarzyszy" (Liebe Kameraden) w zapasowym szpitalu wojskowym (Reservelasaret) w Saalefeld, koło Erfurtu. Wydawcą pocztówki jest firma Wilhelm Reisener ze Stargardu.
Do parafii w Przemoczu należą wsie Sowno (Hinzendorf) i Polesie (Friedrichswalde), które przed wojną były traktowane jako jeden zespół Hinzendorf-Friedrichswalde. Z Polesia pochodzi poniższa pocztówka, z której dysponujemy tylko stroną ze zdjęciami, bez strony adresowej (źródło: "Sowno Hinzendorf Friedrichswalde Ihnazoll do 1945 r."). Została ona napisana 21 kwietnia 1900 roku. Na zdjęciach widoczne kolejno dom zarządcy majątku (Gutshaus), dom nadleśnictwa (Oberförsterei), kościół i Villa Thime. Wydawcą jest firma Gebrüder (Artur i Eugen) Rogorsch z Gdańska. Wydawnictwo działało pod tą nazwą do 1907 roku, kiedy to Artur przejął firmę całkowicie i od tego roku (do 1916) była to firma Artur Rogorsch.
Z tego samego okresu, z około 1900 roku, może pochodzić kolejna pocztówka z tytułem "Gruss aus Hinzendorf", przedstawiająca pobliski most na Inie i dawny punkt odpraw celnych Ihna-Zoll (dzisiaj Inica pod Sownem), pomiędzy zachodnią (Vorpommern) i wschodnią (Hinterpommern) częścią Pomorza, od kiedy to - od 1638 roku ta pierwsza okupowana była przez Szwedów (źródło: "Sowno Hinzendorf Friedrichswalde Ihnazoll do 1945 r."). Nie dysponujemy stroną adresową tej kartki, ani informacją o wydawcy.
Ten most na Inie był ważnym punktem na dawnym szlaku, wiodącym ze Szczecina, przez Maszewo do Gdańska. W tym miejscu pobierano także cło od towarów przewożonych rzeką Iną.
Oto jeszcze jedna pocztówka z tego miejsca, publikowana dzięki uprzejmości Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Stargardzie (Numer inwentarzowy MS/H/1639). Jest to ważny zabytek, wskazujący jak wyglądała historyczna droga, jeszcze ze szlabanem, ze Szczecina do Gdańska. Jej wydawcą był Fritz Wolff z Jacobshagen (Dobrzany).
Ofrankowana 3-fenigowym znaczkiem "Germania" (w obiegu w latach 1902-1922), została wysłana jako "Drucksache" (materiały drukowane), bez odręcznej treści, z poczty w Ravenstein (dzisiaj Wapnica, koło Suchania na Pomorzu), z datą 27 marca 1908 roku. Jej adresatem była panna Frieda Jakob z Lipska (dzielnica Neuschönefeld).
Pocztówka ta publikowana jest czasami w internecie przez osoby trzecie jako nadanej w 1912 roku. Wynika to zapewne z mylnej interpretacji mało czytelnej pieczątki odbioru w lewym dolnym rogu awersu lub odręcznie zapisanych tam liczb. Widoczna na pieczątce liczba 12 oznacza zapewne graniczną godzinę przyjęcia przesyłki przez pocztę w Lipsku, podobnie jak na pieczątce nadania wybite są godziny "11-12 V", czyli 11-12 przed południem (V-Vormittag).
Kiedy mówimy o korespondencji stemplowanej datownikiem w niektórych wsiach, to należy pamiętać, że nie były to w istocie rzeczy urzędy pocztowe, a zwykle lokalni właściciele zajazdu, opłacani za te usługi przez pocztę, której podlegała dana wieś, czyli w Maszewie, albo Stargardzie, Nowogardzie lub Goleniowie.
Czwarta kartka z okolic Sowna nosi stempel poczty "Hinzendorf über Stargard i/P:" oraz nieczytelną datę nadania (źródło: Allegro archiwum). W pełni widoczny jest tylko dzień 28 oraz prawdopodobnie 1927 rok. W każdym razie ofrankowany, 5-fenigowy znaczek z zielonym orłem wszedł do obiegu w 1924 roku.
Karta przedstawia zdjęcie ogólne wsi Sowno i drogerii - apteki "Drogerie zur Tanne" w tej wsi oraz ogólny widok pobliskiej wsi Podlesie (Friedrichswalde). Wydawcą jest firma Wilhelm Koch z Berlina, Georgenkirchstrasse 53, prawdopodobnie na zlecenie właściciela drogerii, kim był Karl Backhaus.
Kolejne trzy pocztówki pochodzą z Nastazina, dawniej Hermelsdorf lub wcześniej Harmelsdorf. Pierwsza, bez strony adresowej, w kopii o słabej jakości i treści korespondencji prawie nieczytelnej (źródło: Allegro archiwum). Przedstawiony jest na niej widok ogólny wsi oraz zajazd.
Z innych źródeł wiemy, że jego właścicielem był, urodzony w 1878 roku w tej wsi, Emil Bernhard Barkow, później wdowa po nim, Luise Barkow. Można przypuszczać, że powyższa kartka pochodzi z około 1905 roku.
Ten sam zajazd Emila Barkowa, także z początku XX wieku, widoczny jest na poniższym zdjęciu z nieznanej bliżej pocztówki.
Kolejna pocztówka z Nastazina, napisana ołówkiem, pochodzi z około 1910 roku (źródło: T. Ziemlicki, Polska.org). Przedstawia kościół parafialny z cmentarzem oraz wspomniany wyżej zajazd.
Poniższą kopię korespondencji zawdzięczamy uprzejmości pana Jerzego Dubiela, z portalu ZamkiLubuskie.pl. Ilustracja na stronie korespondencyjnej przedstawia dworek w Nastazinie (Hermelsdorf), wraz z tekstem napisanym 6 czerwca 1938 roku. Ten skreślony na pocztówce krótki list skierowany został do generała Otto von Knobelsdorffa, stacjonującego w willi, zwanej dzisiaj willą Knobelsdorffa, w Pasewalku (Hotel "Villa Knobelsdorff").
Pocztówka należy do gatunku pocztówek prywatnych, wykonanych na indywidualne zamówienie, zwykle osób będących ich nadawcami. W tym przypadku, jak to wygląda z kontekstu, nadawcą był zielonoświątkowy gość w dworku Hermelsdorf, o nie całkiem czytelnym nazwisku. Została ona przesłana - jak wskazują stemple, poprzez placówki pocztowe w Schmelzdorf (dzisiaj Siwkowo koło Reska) i Plathe (Płoty).
Spróbujmy odczytać tekst powyższej korespondencji. "Szanowny Panie Generale! W czasie krótkiego urlopu Zielonoświątkowego otrzymałem wiadomość o zaręczynach od Pana córki i po starej znajomości pozwalam sobie złożyć całej rodzinie najserdeczniejsze gratulacje. Z najlepszymi rekomendacjami - Friedol..." (Hochverehrtes Herr General! Auf kurzem Pfingsturlaub erhalte ich die Verlobungsanzeige Ihres Fräulein Tochter u. erlaube mir das gesamten Familie in alter Ansennhlichkeit mein aufrichtigsten Glückwünsche auszusprechen. Mit den besten Empfehlungen - Friedol[…]).
Dodajmy do naszej kolekcji korespondencji z ziemi maszewskiej cztery pocztówki z Kani (Kannenberg), dzisiaj w powiecie stargardzkim. Historycznie wieś ta należała do parafii w Nastazinie. Pierwsza (źródło: Akpool.de) została napisana ręką właściciela rezydencji szlacheckiej w tej wsi, von Wedela (bez imienia na kartce), będącego zapewnie również wydawcą pocztówki, i wysłana z Chociwla (Freienwalde) 31 grudnia 1905 roku. Na kartce zdjęcie rezydencji Wedlów w Kani. Adresatem jest Herr Schalleher, kierujący domeną państwową królewski urzędnik (Königliche Amtsrath) w Marianowie (Marienfliess).
Nadawcą był prawdopodobnie hrabia Ernst von Wedel, pruski senator, urodzony w 1844, zmarły w Kani w 1910 roku. Był on patronem klasztoru (Stiftshauptmann) w Marianowie.
Druga pocztówka (źródło: delcampe.net), przedstawiająca zapewne dwór Wedlów i jego mieszkańców, została napisana 4 sierpnia 1910 roku, wysłana z poczty w niedalekim Chlebowie (Sassenburg). Odbiorcą jest pewna pani o imieniu Olga ze wsi Lentzke, gmina Fehrbellin, niedaleko Berlina.
Trzecia kartka z Kani przedstawia również dwór Wedlów, w szerszej perspektywie, ze stawem na pierwszym planie (źródło: aukcja z 2021 roku, lot-tissimo.com/de). Nie ma tutaj adresata i pieczątki poczty, ale według oferty domu aukcyjnego, kartka pochodzi z 1910 roku. Nadawcą korespondencji, pisanej chyba damską ręką, jest M. von Wedel.
Czwarta (źródło: aktualna oferta sprzedaży, numer 65792, na portalu ebay.de) przedstawia szkołę, kościół i sklep rodziny Maudanz z towarami kolonialnymi. Jej wydawcą jest firma Karl Fleisch z Berlina. Została nadana z Chociwla (Freienwalde) 25 maja 1943 roku.
Trzecią osobą z rodu Wedlów w dawnej domenie maszewskiej, której autograf zachował się na pocztówce, jest hrabia (Graf) P. von Wedel, pan na wsi Braunsforth, dzisiaj Bród, w gminie Chociwel. Wysłana 5 lutego 1909 roku z Chociwla do Marianowa (Marienfliess), do wspomnianego wyżej R. Schallehera (źródło: aktualna oferta sprzedaży, numer 10802713, na portalu ebay.de).
Kolejna kartka Wedlów z Brodu, jednakże bez podpisu, nosi datę stempla 10 lipca 1906 roku, nadana z poczty w pobliskiej wsi Breitenfelde, dzisiaj Dobropole (źródło: aktualna oferta sprzedaży, numer 10802777, na portalu ebay.de). Wydawcą jest Albert Abahagen. Fotografie przedstawiają pałacyk Wedlów oraz fragmenty parku. Kartka adresowana do szefa domeny w Marianowie, Schallehera.
Jeszcze starszą, niż poprzednie kartki z Brodu, jest pocztówka (źródło: aktualna oferta sprzedaży, numer 3878384, na portalu ebay.de), datowana 8 września 1902 roku, stemplem poczty w Ząbrowie (Semerow), w gminie Świdwin (Schivelbein), w dawnym powiecie Białogard (Belgard). Wydawcą jest firma P. J. M. Mintzloff Nachfolger.
Na kartce umieszczono zdjęcia leśniczówki (Forsthaus), dworu szlacheckiego (Schloss) oraz schronisko dla psów (Hundezwinger). Adresatką "pozdrowień" (Viele Grüße) jest "wysokourodzona" (hochwohlgeborene) pani K. Rausch, mieszkająca w Eberswalde przy ul. Studziennej (Brunnenstrasse).
Należąca do dawnej domeny państwowej w Maszewie wieś Redło (Pflugrade), leży również jak Godowo, na dawnej głównej drodze do Gdańska. Przedstawiamy poniżej tylko jedną, dostępną stronę pocztówki (źródło: Carsten Ahrent-Kraz, portal Kreis Naugard in Pommern), wydanej prawdopodobnie w ostatnich latach XIX wieku. Jej wydawcą jest M. Clemenz z Neu-Weissensee (dzisiaj dzielnica Berlina). Zdjęcia przedstawiają kolejno - dworek właściciela majątku, kościół, plebanię, zajazd rodziny Kleinschmidt i szkołę. Ciekawostką jest, że właściciel zajazdu Kleinschmidt, przekazał w 1895 roku do muzeum w Szczecinie, znalezioną na polu krzemienną, polerowaną, jasnoszarą siekierkę z epoki neolitycznej.
Wracamy do pocztówki. Z kontekstu korespondencji wynika, że adresatem była bliska nadawcy osoba, zamieszkała w Anglii, w Pelham, obecnie dzielnica Birmingham. Nadawca napisał w języku angielskim: "Co za doskonale zachwycającą książkę mi przesłałaś. Przeczytałem ją niemal jednym tchem. Jest czarująca! [...] Mam nadzieję, że w międzyczasie otrzymałaś ode mnie mały prezent na Boże Narodzenie, który da Tobie tyle przyjemności, co Twój dla mnie. Życzę Wam wszystkim w Pelham [...] bardzo świetlanego Nowego Roku. Pozdrawiam czule L. Linde".
Drugą pocztówkę z Redła zawdzięczamy uprzejmości pana Armina Borchardta, który zechciał nie tylko udostępnić, ale wyjaśnić okoliczności jej napisania. Jest to jego pamiątka rodzinna, bowiem na stronie z fotografiami widnieją podpisy wszystkich jego przodków, którzy uczestniczyli w ślubie jego babci ciotecznej Augusty Borchardt (siostry jego dziadka), w dniu 8 czerwca 1908 roku w Redle (Pflugrade). Adresatem kartki był Max Rühlow, kuzyn dziadka A. Borchardta, z San Francisco w Kalifornii, USA, dokąd wyemigrował w 1906 roku.
Dalsze losy kartki, po jej dotarciu do adresata w USA, wyjaśnia późniejszy dopisek na stronie adresowej: "Max przywiózł tę kartkę, stemplowaną w 1908 roku w Osinie, kiedy w 1925 przyjechał (z wizytą) do Geltow (niedaleko Berlina, gdzie mieszkała jego siostra Augusta), dwukrotnie przepłynął Wielką Wodę (Atlantyk)", w oryginale: "Diese Karte brachte Max, als er 1925 nach Geltow kam, wieder mit zurück, 1908 in Schönhagen abgestempelt, hat 2x den großen See überquert". Jego dziadek urodził się w Redle, a babka w Bagnach (Pagenkopf), jedna z prababek w Jenikowie (Hochenschonau), inna w Poczerninie (Pützerlin).
Trzecia pocztówka z dawnego Pflugrade, znana nam bez strony adresowej, przedstawia budynki zajazdu już po modernizacji, być może z około 1915 roku (źródło: Carsten Ahrent-Kraz, portal Kreis Naugard in Pommern). W pierwszym od lewej budynku zwraca uwagę wbudowany wykusz w dachu i liczne okna, które zapewne uczyniły ten obiekt budynkiem mieszkalnym właściciela (na zdjęciu zapewne z rodziną).
Zajazdem natomiast stał się drugi budynek, całkowicie przebudowany z ryglowego na murowany. Na ścianie reklama: "Gastwirtschaft. Gesellschafts- und Vereinzimmer - Jobst Kleinschmidt". Zajazd oferuje więc sale na spotkania towarzyskie oraz dla stowarzyszeń (klubów). Na marginesie, pewien Rudolf Kleinschmidt z tej miejscowości, podobnie jak i pewien Heinz Bergansky z Massow, studiowali na Uniwersytecie w Rostocku pod koniec lat 1920-tych. Stanowiąca jeszcze niedawno część drogi dalekosiężnej ulica wiejska, utwardzona jest brukiem z kamieni polnych.
Czwarta kartka z widokami Redła wydana została przez studio F. Kasper ze Szczecina (źródło: oldthing.de). Przedstawia zajazd rodziny Julius Griebenow, kościół i szkołę. Z Redła pochodził Willi Griebenow (1897-1991), absolwent maszewskiej szkoły Präparanden-Anstalt, z doktoratem na uniwersytecie w Greifswaldzie, badacz regionalny i wykładowca handlu. Kartka nadana 22 marca 1920 roku, z poczty w pobliskim Wyszomierzu (Wismar) do Strzelewa (Strelowhagen), obydwie miejscowości w powiecie Nowogard. Odbiorcą, jak wynika z korespondencji, jest przyjaciółka nadawcy, panna Frieda Götsch.
Z Wyszomierza (Wismar) pochodzą dwie kolejne pocztówki. Pierwsza (źródło: Allegro archiwum) przedstawia zajazd H. Lemke, kościół oraz staw młyński (Mühlenteich). Wydawcą jest studio Kasper ze Szczecina. Nadano ją z Wyszomierza 15 października 1935.
Druga pocztówka z Wyszomierza przedstawia dom właściciela folwarku - od frontu i od strony parku (źródło: Lippold-Auktionen.de). Została napisana 26 stycznia 1924 roku i wysłana do rodziny Flügge w niedalekich Mostach (Speck), gdzie była ona właścicielem tamtejszego pałacu. Na kartce 5-fenigowy znaczek "Deutsches Reich", ze wzorem rozety i czterema w rogach trąbkami pocztowymi.
Dodajmy do niniejszej kolekcji pocztówkę z niedalekiego Danowa (Jakobsdorf), dobrze znanego starszym Maszewianom z budynku stacji kolejowej (na zdjęciu poniżej - Bahnhof), mijanego w drodze pociągiem między Maszewem i Goleniowem. Okazją jest korespondencja adresowana do wymienionej wyżej panny Friedy Götsch ze Strzelewa, wysłana z Goleniowa (Gollnow) 26 października 1919 roku. Wydawcą pocztówki jest F. Rottschalk z Dąbia (Altdamm), wówczas jeszcze nie dzielnicy Szczecina, a osobnego miasta.
Kolejne trzy pocztówki pochodzą z Sokolnik (Falkenberg). Pierwsza (źródło: Allegro archiwum), przedstawia na zdjęciach kolejno dom kupca Bülke, szkoła i dom parafialny. Została nadana z Maszewa 20 kwietnia 1906 roku do Stargardu. Wydawca: A. Rogorsch, Danzig (Gdańsk).
Druga kartka z Sokolnik (źródło: Goleniowskie Stowarzyszenie Eksploracji Historycznej "Biały Grosz"), identyczna z powyższą, została nadana z Maszewa 3 września 1906 roku do Idy Sünram w Berlinie, na adres niejakiego Seligsohna, zamieszkałego przy Burggrafenstrasse 5. Na stronie ze zdjęciami tekst korespondencji brzmi następująco: "Droga córko! Gratuluję podwójnego świętowania, życzę powodzenia. Napisz wszystko dokładnie tak, jak było. Twoja kochająca matka" (Liebe Tochter! Gratuliere Dich zu einer doppelten Feier, wünsche das es Dier gut geht. Schreib alles genau wie die alles gewesen ist. Deine liebende Mutter).
Na stronie adresowej: "Kochana Ido, Wszystkiego najlepszego z okazji urodzin. Jestem w domu od 31 sierpnia, dostaję 36 marek miesięcznie. Mama mówi, że powinnaś pisać wszystko tak, jak ci się podobało. Pozdrowienia od brata - Robert" (Liebe Ida, Gratuliere dich zu deinen Geburtstage ich bin seid dem 31 August zuhause, bekom 36 M Monat. Mama sagt du soll[s]t alles schreiben wie es dir gefallen hat. Es grüßt d[ein] B[ruder] Robert).
Trzecia kartka z Sokolnik, z datą stempla 27 lutego, pozbawiona znaczka, nie pozwala określić roku jej nadania. Można przypuszczać, że miało to miejsce pod koniec lat 1930-tych. Na zdjęciach widzimy zajazd i sklep kolonialny Willy Schulze oraz pomnik poległych lokalnych mieszkańców w I wojnie światowej (źródło: Allegro archiwum). Wydawcą kartki jest firma Carl Schulze, Berlin - Johannisthal, Kaiser Wilhelmstrasse 12. Została ona nadana z Buchholz, w powiecie Beeskow, koło Berlina, do rodziny August Lütter z Oranienburga.
Dołączmy do tego zbioru pocztówkę z widokami pobliskiego Radzanka (Resehl), w której brak nam dostępu do strony adresowej. Kartka przedstawia kościół i gospodę "Gerda Tesch". Wydawca pocztówki nie jest znany, ale jej czas publikacji może być bliski latom 1920-tym.
Uzupełniamy skąpe wiadomości o pocztówce z Radzanka następującym zdjęciem archiwalnym z "Massower Anzeiger", Numer 3 z 2008 roku, które przedstawia wejście do gospody. Ten sielski obrazek wykonano prawdopodobnie w latach 1930-tych.
Włączamy do kolekcji dośc nieczytelną pocztówkę z Darża (Daarz) w nadziei, że wiedząc o jej istnieniu uda się dotrzeć do oryginalnej kartki lub jej dobrej kopii elektronicznej. Jej tekst na stronie widokówkowej (strony adresowej brak) nosi datę prawdopodobnie z 1901 roku.
Ta sama kartka, wykorzystana w innej korespondencji, jest znacznie bardziej czytelna (źródło: Społeczne Muzeum Energetyki w Maszewie): Niestety, nie dysponujemy stroną adresową, więc nie możemy przybliżyć daty jej nadania. Przedstawia ona dwór, kościół i wiejską ulicę ze szkołą. Wydawcą pocztówki jest M. Clemenz z Berlina - Neu Weisensee.
Następna pocztówka jest również z widokiem Darża (dwór, dzisiaj ruina), ale bez dostępnej strony adresowej. Wysłana z nieznanej poczty (prawdopodobnie z Maszewa) dnia 15 września 1910. Pod widokiem pałacu jest uwaga "Nothquartier", czyli schronienie awaryjne, zapewne na tym dworze. Kartka napisana prawdopodobnie przez podróżującego, w łamanym języku angielskim z wtrąceniami po niemiecku: "Pozdrowienia kochana pani i wielkie dzięki za list ..." (Viele Grüße darling lady and many thanks for your letter ...).
I jeszcze zdjęcie dworu (Herrenhaus - rezydencja), prawdopodobnie będące fragmentem nieznanej nam pocztówki z Darża, z samego początku XX wieku.
Powyższe zdjęcie zostało wykorzystane do jeszcze innej, poniższej pocztówki z Darża, której detali korespondencji nie znamy, poza samymi widokami z Darża (źródło: Jerzy Dubiel, 2012 - Zamki, pałace, dworki).
Dla porównania, co może zrobić z zabytkiem współczesny, niby cywilizowany, a w rzeczywistości antykulturowy "duch epoki" (niem. Zeitgeist), niech poświadczy ten oto żałosny obraz dworu w 2019 roku (źródło: Struś, PhotoBikesStats.eu). I pomyśleć, że ani wojna, ani nawet ciemne lata komunizmu (dwór przeszedł nawet wtedy, w 1971 roku, remont kapitalny), kiedy obiekt był w pełni funkcjonalny, nie powaliły go, jak wiele licznych zabytków na Pomorzu w czasach "demokracji".
Kolejna pocztówka, przedstawiająca widoki z Darża (źródło: archiwum Allegro, niezrealizowana oferta sprzedaży z 2019 roku), wysłana z Maszewa 21 lipca 1916 jako "poczta polowa", adresowana do Hermanna Tichtnera, przebywającego w szpitalu w Troisdorf nad Renem (w pobliżu Bonn). Z treści kartki wynika, że pochodzi z Darża (Daarz) i w wojsku jest muszkietierem. Widokówka przedstawia kościół, gospodę (właściciel Karl Priem) i dwór (Schloss, Gutshaus).
Dzięki uprzejmości Goleniowskiego Stowarzyszenia Eksploracji Historycznej "Biały Grosz" możemy udostępnić, będące w jego zbiorach pocztówkę z widokami pobliskiego Rożnowa (Rosenow). Są to zdjęcia sklepu kolonialnego E. Dollerschella, kościoła i cmentarza, ulicy i budynku parafii. Jej wydawca była firma F. Kasper ze Szczecina. Kartka wysłana z pieczątką poczty w Przemoczu z dnia 12 grudnia 1930 roku, adresowana do wsi Zarnikow (dzisiaj Czarnkowo), w dawnym powiecie Saatzig.
Goleniowski "Biały Grosz" jest w posiadaniu również następnej kartki pocztowej - z Tarnowa (Grossenhagen). Nie ma na niej nazwiska wydawcy, ale należy przypuszczać, że była nim Curt von Petersdorff, właściciel tej wsi i dworu (Gutshaus), uwidocznionego na pocztówce. Zresztą jej nadawcą, jak widać w podpisie, jest sam właściciel.
Adresatem pocztówki jest "Pan malarz portretowy Anton Schöner" (An Herrn Portraitmaler Anton Schöner, bei Herrn Rittergutsbesitzer von Bülow), przebywający czasowo w majątku rodziny von Bülow w Wamckow pod Schwerinem. Dodajmy, że Anton Schöner (1866-1930) był wziętym w Niemczech malarzem, ilustratorem, litografem i pisarzem artystycznym. Między innymi, już w wieku 20 lat namalował portret cesarza Wilhelma I, oczywiście z natury.
Treść korespondencji nosi datę 31 sierpnia 1902 roku, data pieczątki poczty nadawczej w Przemoczu to 1 września 1902. Kartka doszła do Dabel pod Schwerinem już następnego dnia, a dostarczona do poczty adresata w Wamckow kolejnego dnia.
Kolejne cztery pocztówki (i dwa zdjęcia) przedstawiają widoki z Bielic (Wittenfelde). Pierwsza, z nieznaną nam stroną adresową, zgodnie z informacją jej właściciela (źródło: T. Ziemlicki, Polska.org), została nadana w 1910 roku. Widoczny kościół oraz siedziba majątku ziemskiego.
Interesująca jest następna pocztówka, wydana jako tak zwana prywatna karta pocztowa. Nie ma na niej bowiem nazwy firmy wydawniczej, która miałaby prawa autorskie. Jej wydawcą jest rodzina Backhaus, która zamieszkiwała dom numer 26 w Wittenfelde (Bielicach), naprzeciwko stawu, jak widać na pocztówce.
Kartkę nadano z poczty w Maszewie, prawdopodobnie 30 grudnia, jednakże z nieczytelnym rokiem. Typ znaczka i typ pieczątki wskazują, że mogło to być około lat 1910-1915. Dzięki pomocy pana Wernera Zuthera, byłego mieszkańca Maszewa z Friedenstrasse (dzisiaj ul. Sienkiewicza), znamy treść korespondencji: "Serdeczne życzenia noworoczne przesyła rodzina Backhaus i Matka" (Die herzlichen Glückwünsche zum neuen Jahr sendet Familie Backhaus und Mutter). Adresatem był August Mallow, kurtuazyjnie nazwany - "właściciel gospodarstwa" (Bauerhofsbesitzer), z Rożnowa koło Przemocza (Rosenow bei Priemhausen).
Właścicielką tego domu była rolniczka (Landwirtin) Meta Backhaus (1888-1948), stojąca na pierwszym planie, trzymająca za rękę dziecko. Obok stoi małżonek, trzymający na smyczy psa. W głębi na progu być może pomoc domowa (a może matka kogoś z tej pary?), a na wozie drabiniastym robotnik rolny.
Ten sam dom pod numerem 26 widoczny jest na poniższej, wielowidokowej pocztówce, nadanej z Maszewa 27 lipca 1939, na zdjęciu ze stawem (pierwszy z lewej). Jej wydawcą była firma Franz Thun z miasteczka Löcknitz pod Szczecinem.
Poniższe zdjęcie, chociaż nie jest pocztówką, zamieszczam tutaj jako łącznik pomiędzy poprzedzającą i następną pocztówką. Prezentuje ono domy pod numerem 25 i 26 w Wittenfelde (źródło: Sołectwo Bielice).
Kartka niżej (źródło: Goleniowskie Stowarzyszenie Eksploracji Historycznej "Biały Grosz") zawiera dwa zdjęcia z zajazdem rodziny Garbrecht, pod numerem Wittenfelde 25, obecnie Bielice, wydana przez studio F. Kasper, Stettin. Nosi pieczątkę poczty w Maszewie, z datą 10 maja 1929 roku. Adresatem jest Elisabeth Wilfe ze wsi Hindenburg (dzisiaj Kościuszki), w dawnym powiecie Nowogard.
Ten sam zajazd w Bielicach, w scenerii zimowej, przedstawia poniższa fotografia z końca lat 1930-tych (źródło: Sołectwo Bielice).
Na nowym, dzisiaj głównym trakcie przez Maszewo w kierunku północnym i wschodnim, po drodze do Nowogardu, leżą wsie Dębice (Eichenwalde), a dalej Jenikowo (Hohen-Schönau, później zwane Hohenschönau). Oto strona z korespondencją i widokami Dębic pocztówki pisanej 30 czerwca 1901 roku. Jej wydawcą była firma Bracia Rogorsch z Gdańska. Widoki przedstawiają kościół, zajazd (R. Maske) oraz dom zarządcy majątku.
Z Jenikowa natomiast pochodzi poniższa kartka pocztowa (źródło: Carsten Ahrent-Kraz, portal Kreis Naugard in Pommern). Brakuje nam strony ze stemplem pocztowym, nie znamy więc daty wysyłki, ale jak większość pozostałych z terenów gminy Maszewo, została wydana na początku XX wieku. Jej wydawcą są Bracia Rogorsch z Gdańska.
Poniższa pocztówka z Jenikowa (źródło: Społeczne Muzeum Energetyki w Maszewie) znana jest nam tylko od strony z widokami, które przedstawiają kolejno: gospoda i sklep spożywczy Hermanna Welde, ulica wiejska (przy szosie przelotowej z Maszewa do Nowogardu), dom parafialny i niezidentyfikowany dworek. Można sądzić, że pocztówka pochodzi z około 1910 roku.
Następna pocztówka z Jenikowa, z datą nadania pocztą w Goleniowie 29 lipca w 1927 roku (źródło: aktualna oferta sprzedaży na hood.de), pokazuje pomnik ku czci mieszkańców tej wsi, poległych w I wojnie światowej, kościół i dom parafialny (po rozbudowie). Trudno czytelna jest kopia strony adresowej. Nie znamy firmy wydawniczej. Adresatem jest ktoś z miejscowości Kospoda pod miastem Neustadt nad rzeką Orlą w Turyngii.
Z listy ofiar wymienionych na tym pomniku, na portalu Denkmalprojekt.org wynika, że ginęli oni na odległych od Pomorza frontach od wschodniej Polski (Stawiski, Wizna, Włodawa) po Belgię (Drie-Grachten) i wschodnią Francję (Arras, Bailleul, Vailly-sur-Aisne).
Poniższa kartka jest nam znana tylko od strony adresowej (źródło: archiwum ebay). Została wysłana z Jenikowa przez pocztę w Chociwlu - Hohenschönau über Freienwalde (Pomm.), zgodnie z dwiema pieczątkami na niej, dnia 27 marca 1937 roku. Jej odbiorcą był Gustaw Lorenz i jego żona, zamieszkali w Karlshagen, koło Trassenheide, na wyspie Rugia (Insel Usedom). Nie ma nazwy wydawcy, być może więc była to pocztówka prywatna, z widokiem posiadłości lub portretu rodziny nadawcy (te ostatnie zdarzają się rzadziej).
Pocztówka z widokiem zajazdu w Korytowie (Walsleben) upamiętnia zapewne pobyt w nim jednego z podróżujących na początku XX wieku, na szlaku pomiędzy Maszewem i Nowogardem (trasa pasażera mogła być znacznie dłuższa). Wskazuje na to, dołączone do pozdrowień, zaznaczone pewnie jego miejsce noclegu. Nie znamy strony adresowej (źródło: Carsten Ahrent-Kraz, portal Kreis Naugard in Pommern).
W kolekcji kartek i widokówek, wysłanych pocztą z Maszewa i okolic, nie może zabraknąć pamiątek z pobliskiego Małkocina (Mulkenthin). Chociaż w obrębie powiatu Stargard, a wcześniej Szadzko (Saatzig), wieś ta i majątek gospodarczo były bliższe Maszewu. Historycznie także kościół podlegał maszewskiej parafii, a obecnie dekanatowi w Maszewie. Nie zapominajmy, że fundatorem murowanej, XV-wiecznej kaplicy św. Jerzego w Maszewie była rodzina Wejherów z Małkocina. Pewien Adam Wejher (von Weiher), żyjący w latach 1613-1676, urodzony w Parlinie, był właścicielem wsi Parlin, Małkocin i Tolcz.
Pierwsza z tych kartek pocztowych (źródło: Allegro archiwum) została wysłana z poczty w Stargardzie 1 września 1902 roku do Lubeki (Lübeck) i dotarła tam następnego dnia. Przedstawia ona na zdjęciach kolejno budynek zarządcy majątku ziemskiego, kościół, szkołę i plebanię. Brak wydrukowanej na kartce firmy wydawniczej oznacza, że jej wydawcą był sam właściciel Małkocina.
Oto druga pocztówka z Małkocina (źródło: Allegro archiwum), bez klasycznej strony adresowej i bez znaczka, więc wysłana zapewne w liście-kopercie, z datą 11 stycznia 1925 roku. Przedstawia pałac właściciela majątku i z pewnością wydawcy tej kartki.
Dzięki uprzejmości Goleniowskiego Stowarzyszenia Eksploracji Historycznej "Biały Grosz" prezentujemy poniżej pocztówkę z Węgorzyc (Wangeritz), w gminie Osina, z widokami w kolorowej litografii. Jej wydawcą jest firma Arthur Rogorsch z Gdańska. Wysłana 14 września 1904 (pieczątka z Osiny - Schőnhagen) do Trzebiatowa (Treptow an der Rega). Na kartce widoki zajazdu, szkoły i kościoła oraz pałacu.
Zaledwie dwa dni po nadaniu powyższej kartki, to jest 16 września 1904 roku, została wysłana z poczty w Nowogardzie następna pocztówka z widokami Węgorzyc - pałacu i kościoła (źródło: Allegro archiwum). Wydawcą kartki jest firma A. Rogorsch z Gdańska. Wysłana została do panny Wolfes w Brackwede, Westfalia. Dotarła na pocztę adresata już następnego dnia (ponad 500 km od Nowogardu).
Kolejna pocztówka z Węgorzyc, z widokiem już samego pałacu - dworu szlacheckiego, nosi datę nadania z poczty w Osinie 8 kwietnia 1912 roku i została zaadresowana do panny J. Behrmann w Hamburgu. Wydawcą kartki jest firma A. Rogorsch z Gdańska. W owych latach pałac należał do Agnes von Lettow-Vorbeck, która była, tak na marginesie, członkiem Niemieckiego Towarzystwa Dendrologicznego (Deutsche Dendrologische Gesellschaft). Rodzina ta związana była także z Maszewem (artykuł: "Ulica Głowackiego"). Ciekawa jest, widoczna tutaj także na innych kartkach, technika pisania tekstu w dwóch, prostopadłych płaszczyznach, dla zmieszczenia dłuższego tekstu.
Szczególnie interesująca wydaje się być klasyczna kartka pocztowa, z pełną, odwrotną stroną przeznaczoną na korespondencję, wysłana 18 września 1918 roku ze Zgierza pod Łodzią do podmaszewskiego majątku w Wiesenhof, dzisiaj Leszczynka. Adresatką jest Wilhelmine Müller.
Wysłana pod koniec I wojny światowej kartka z terenów pod okupacją niemiecką nosi nadrukowany, niemiecki znaczek o nominale siedmiu i pół fenigów, z dodatkowym nadrukiem: "Generalne Gubernatorstwo Warszawa" (Gen.-Gouv. Warschau) i ostemplowana polskim stemplem Zgierz. Korespondencja przeszła pozytywnie cenzurę w Poznaniu, stąd czerwona pieczątka "Gepr. Übw. Stelle Posen" - "Geprüft Überweisung Stelle Posen", czyli "Sprawdzono - stanowisko przesyłowe Poznań". Zabytek w aktualnej ofercie na Allegro.
I jeszcze dwie klasyczne, już bez napisu "Postkarte", widokówki nadane z Maszewa, przedstawiające kolorowany widok ładnego, ale nieistniejącego już dzisiaj dworku w Bęcznie (Benzrode), koło Dębic (Eichenwalde, zwane wcześniej Faulenbenz, także Vulenbenze). Jego właścicielem był Friedrich Jabst. Pierwsza, napisana w Dębicach i nadana w Maszewie 30 lipca 1918 do panny Mariechen Schlinge z miejscowości o nieodczytanej nazwie (źródło: akpool.co.uk.). Z nie w pełni zagospodarowanego otoczenia i młodej roślinności widać, że fotografię wykonano niedługo po zakończeniu budowy.
Druga, została nadana 18 sierpnia 1918 do panny (Fräulein) Hede Reinhold w Bremerhaven. Tekst na kartce zaczyna się zwrotem "Moja droga Hede ...", a kończy "... 1000 serdecznych pozdrowień - Twoja Thea" i podpisami innych, dołączających się osób. Widokówka ofrankowana, tak jak i ta pierwsza, siedmio i pół-fenigowy znaczek z serii Germania (źródło: Allegro, oferta archiwalna).
Kontynuujemy przegląd fotografii zmarnotrawionego dworku w Bęcznie. Oto nieco wcześniejsze, niż na powyższych widokówkach zdjęcie obiektu (źródło: Zamki, pałace, dworki), być może z 1917 roku.
Dla porównania, jeszcze raz ujęcie tego dworku na fotografii z początku lat 1920-tych (źródło: IV Aukcja dawnych pocztówek, 2012).
Cykl pocztowy o Bęcznie zamykamy kartką pocztową w jej klasycznej formie - awers z adresem nadawcy, rewers - miejsce na korespondencję, datowaną w Maszewie 8 października 1930 roku. Nadawcą jest W. Kohnert, od 1928 roku nowy właściciel Bęczna (wraz z żoną Annemarie), odbiorcą Walter Huth, zamieszkały w Berlinie - Lichterfelde Ost, przy Wilhelmstrasse 4.
Z dawnego Pagenkopf, a dzisiaj to wieś Bagna, dysponujemy tylko jedną pocztówką, tylko ze stroną zawierającą dwie fotografie - widok ogólny oraz zajazd H. Lindemanna. Z uwagi na napisanie na tej stronie daty dziennej 16 kwietnia 1911, możemy przypuszczać że jest to data bliska czasowi jej nadania przez pocztę. Nie znamy adresata, ani wydawcy.
Wśród historycznych miejscowości podległych administracyjnie Maszewu trzeba dodać pobliskie Parlino, które do 1945 roku było w granicach powiatu nowogardzkiego. Nowe władze nie tylko wyłączyły tą wieś z granicy gminy Maszewo, ale jeszcze zmieniły jej oryginalną, starosłowiańską nazwę Parlin - tak, jak Berlin, czy Lublin, nie wiadomo czemu na Parlino. Nazwę Parlin noszą wsie na Mazowszu, na Pomorzu Gdańskim i w Wielkopolsce.
Oto zabytek korespondencyjny z podmaszewskiego Parlina, jakim jest wydana przez firmę A. Rogorsch z Gdańska pocztówka w technice kolorowej litografii. Przedstawia ona kościół, dom zarządcy majątku i zajazd. Nieznana jest strona adresowa i data nadania, prawdopodobnie około 1900-1904 roku. Oryginał w zbiorach Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Stargardzie.
Następna pocztówka z Parlina jest również wydana przez Braci Rogorsch z Gdańska, w zbiorach portalu Zamki Lubuskie. Przedstawia ona te same, co wyżej budowle, jednakże już na fotografiach. Nie znamy jej strony adresowej, ani daty nadania, prawdopodobnie około 1905 roku.
Trzecia pocztówka z Parlina, z tymi samymi co wyżej obiektami - Kirche, Herrschaftshaus, Gasthof von Wilhelm Blick, nosi czytelną datę odbioru w mieście Lunden (Schleswig-Holstein) - 17 lipca 1906 roku (źródło: Allegro archiwum). Zauważyć można, że zmieniła się, w porównaniu do wcześniejszych fotografii, fasada domu zarządcy majątku - nadbudowana szeroka mansarda, z trójkątnym frontonem. Interesujące jest, że kartka została nadana w pociągu w relacji Stargard - Sassenburg (Chlebowo), ze Stargardzkiej Kolei Wąskotorowej, łączącej Stargard z Dobrą (Daber). Jej wydawcą (w 1906) była firma Franz Thun z Löcknitz, pod Szczecinem.
Także sąsiednie obok Parlina Warchlino (Gross Wachlin), Warchlinko (Klein Wachlin) oraz nieistniejąca po wojnie zagroda rolna Ludwigsfrei (Piaszno) zostały po 1945 przydzielone administracyjnie powiatowi stargardzkiemu.
Należące do dekanatu Maszewo Chlebówko (Sassenhagen) reprezentują w niniejszej kolekcji trzy pocztówki. Pierwsza, datowana stemplem poczty w Stargardzie, w dniu 19 maja 1900 roku (źródło: aktualna oferta na ebay.de). Nadana do Pani Wagler, Sędziny Sądu Rejonowego (Amtsrichter) w Havelberg (koło Berlina), z datą odbioru w tym mieście następnego dnia, przed południem. Pocztówka wydrukowana przez firmę E. Feldt z Drawna (Neuwedell), koło Choszczna (Arnswalde). Na kartce umieszczono fotografie fabryki krochmalu, młyna i zajazdu.
Druga pocztówka z Chlebówka, o nieczytelnej dacie stempla pocztowego, ale z 1942 roku, z widokami ulicy wiejskiej, szkoły, pomnika poległych miejscowych mieszkańców w I wojnie światowej oraz kościoła (źródło: Ansichtskarten-Lexikon.de). Wydawcą jest firma Thun z Löcknitz koło Szczecina. Adresatem jest Lutz Schäfer, z nieustalonej miejscowości w powiecie Darłowo (Rügenwalde).
Trzecia kartka pocztowa z widokami z przedwojennego Chlebówka - identyczna z poprzednią, jest wyjątkowo oryginalna i rzadka (źródło: archiwum Allegro). Jest to bowiem korespondencja w języku rosyjskim, nadana pocztą polową ("полевая почта") i z pieczątką w języku polskim: "Sprawdzono przez cenzurę wojskową 280". Odbiorcą korespondencji jest pewna Ksenia Andrejewna (Ксения Андреевна), zamieszkała w rejonie Lianozowo (район Лианозово) pod Moskwą. Przesyłka napisana 13 marca 1945, dotarła do poczty odbiorcy 26 marca 1945 roku. Kartka została wysłana przez przebywającego w okolicach Chlebówka żołnierza Armii Czerwonej.
Niedaleko, bo kilometr od Chlebówka, leży dzisiaj osada zwana Rokicie, która przed 1945 rokiem nosiła nazwę Neumühl. Usługi pocztowe dla niej świadczyła ekspozytura pocztowa w Chlebówku. Na poniższej pocztówce widzimy tamtejszy i ówczesny dworek (Gutshaus) właściciela majątku ziemskiego (źródło: aktualna oferta na Akpool.co.uk).
Co ciekawe, kartkę wysłano z dalekiego od Pomorza miasta Salem, Badenia-Wittembergia, w dniu 2 kwietnia 1935 roku, z okolicznościową pieczątką "Salem (Baden) Stätte alter Kultur 1134-1934 (Klosterkirche Salem)", z okazji osiemsetnej rocznicy tamtejszego kościoła klasztornego. Adresatem jest, przebywający w szpitalu kantonalnym, a więc w Szwajcarii, Claus Jensen.
W pobliżu Maszewa, w odległości 8 km, leży wieś Białuń (Müggenhall), należąca do gminy Stara Dąbrowa (Alt Damerow), w powiecie Stargard, odległego od tej wsi o 16 km. Organizacja kościelna tej wsi podlega pod dekanat w Maszewie. Taką samą nazwę Białuń (kiedyś Gollnowshagen) nosi inna wieś, położona w powiecie Goleniów, 23 km od Maszewa.
Kartka została nadana na poczcie w Krzywnicy (Uchtenhagen), w tej samej gminie, 30 grudnia 1902 roku. Jej adresatką była panna Maria Wuhrmann, zamieszkała w Pargow, koło Tantow. Ta pierwsza wieś leży dzisiaj w Polsce (gmina Kołbaskowo, powiat Police) i nazywa się Pargowo, podczas gdy odległe od niej o 7 km Tantow leży w Niemczech. Interesujące jest, że przesyłka dotarła do poczty adresata w tym samym dniu, w którym została wysłana.
Jak już wspomnieliśmy Łęczyca należała historycznie do ziemi maszewskiej, co usprawiedliwia włączenie tutaj zabytków korespondencyjnych z tej miejscowości. Pocztówka w technice kolorowej litografii, datowana jest 31 marca 1902, przedstawia zajazd Poppa oraz widok na kościół i szkołę (w zbiorach Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Stargardzie). Strona adresowa nieznana. Wydawcą jest firma A. Rogorsch z Gdańska.
Poniższa pocztówka, przedstawjająca stację kolejową kolejki wąskotorowej w Łęczycy, została napisana w pobliskim Parlinie 5 sierpnia 1905 roku. Nie znamy jej strony adresowej. Zwana Szadzką Koleją Wąskotorową (Saatziger Kleinbahnen), zbudowana w 1895 roku, połączyła Stargard z Dobrą oraz z Ińskiem i dalej z Drawskiem. Eksploatacja kolejki zakończyła się w 2001 roku.
Trzecia kartka z Łęczycy nie jest kompletna i nieznane jest jej pochodzenie, ani wydawca. Wiadomo tylko, że została nadana w 1906 roku. Część korespondencji zamieszczona została na stronie ze zdjęciami z Łęczycy: ulica z kościołem, dom zarządcy majątku i zajazd (właściciel Franz Popp).
Włączmy do tej długiej listy pocztówkowych korespondencji z Ziemi Maszewskiej, dzięki uprzejmości Goleniowskiego Stowarzyszenia Eksploracji Historycznej "Biały Grosz", kartkę nadaną z Wyszomierza (przed 1945 rokiem Wismar). Wydana przez Atelier Kasper ze Szczecina, przedstawia ona zajazd H. Lemke, staw młyński oraz kościół z cmentarzem. Została wysłana z Wismar 15 października 1935.
Leżące poza granicami gminy Maszewo Wojtaszyce (Voigtshagen), gmina Dobra, powiat Łobez, włączone są do parafii w Bagnach i do dekanatu w Maszewie i w ten sposób. związane są z Maszewem. Zacznijmy od niekompletnej pocztówki, bez strony adresowej, ale z widokami Wojtaszyc, jak podaje źródło (Allegro archiwum), z 1911 roku. Przedstawiona jest miejscowa mleczarnia oraz zajazd rodziny Griebenow.
Trzecia widokówka z Wojtaszyc została nadana z Nowogardu 24 lipca 1929 roku. Przedstawia ona ten sam, co na poprzednich zdjęciach budynek zajazdu, ale tym razem właścicielem jego jest Fr. Höfs. Na drugim zdjęciu widzimy panoramę wsi. Wydawcą jest firma F. Kasper ze Szczecina.
Dołączmy jeszcze dwie kartki z niedalekiej, położonej nad Stepnicą - tą samą rzeczką, co Maszewo - Osiny (Schönhagen), będącej siedzibą gminy, w której niektóre wsie leżą w obrębie dekanatu w Maszewie. Z pierwszej z nich mamy do dyspozycji tylko jedną jej stronę, z widokami kościoła, zajazdu (właściciel: Dräger) i pałacu - siedziby właściciela majątku rycerskiego (Rittergut). Wydawcą pocztówki jest firma A. Rogorsch z Gdańska. Nieznana jest data jej nadania, ale z informacji pośredniej można sądzić, że pochodzi ona z około 1900 roku (źródło: T. Ziemlicki, Polska-org.pl).
Kolejna kartka z widokiem Osiny i wysłana stamtąd, jest bardzo oryginalna (źródło: Gryf Pomorski). Na stronie adresowej jest reklama linii kolejowej Dąbie (Altdamm) - Kołobrzeg (Kolberg), z dekoracją w stylu nazywanym w Niemczech Jugendstil, a w Polsce (za słowem pochodzenia francuskiego) - secesją, albo całkiem po francusku - art nouveau. Na odwrotnej stronie widnieje panorama Osiny. Pocztówka została napisana i nadana 2 sierpnia 1902 roku, a jej adresatem jest G. Kuminski (Kamiński?) z Hanoweru (Hannover). Jak widać ze stempla odbioru, poczta była bardzo sprawna - przesyłka dotarła do Hanoweru już następnego dnia.
Trzecia pocztówka z widokiem Osiny i z poczty w Osinie została nadana 28 lutego 1909 roku do pewnego porucznika w mieście Erfurt (źródło: oferta sprzedaży w Antikcenter U. Siebert). Przedstawia ona pałac - dwór szlachecki, zapewne z właścicielem na schodach. Był w nim w latach 1884-1912 Hermann von Dewitz. Kartka została napisana prawdopodobnie przez jego najmłodszą, wówczas 23-letnią, córkę Erikę.
Leżąca bliżej Stargardu, niż Maszewa parafia w Poczerninie (Pützerlin), należy do dekanatu w Maszewie, stąd włączamy do niniejszej kolekcji kilka pocztówek z tej wsi. Pierwsza z 1905 roku, wydana przez firmę A. Rogorsch z Gdańska (źródło: T. Ziemlicki - Polska.org.pl). Przedstawia ona zajazd, kościół i budynek nadleśnictwa. Niestety, nie dysponujemy jej stroną adresową.
Taka sama jak wyżej kartka z Poczernina, w zbiorach Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Stargardzie, została napisana 26 września 1907 roku.
Następna kartka z Poczernina nosi stempel nadania z Małkocina (Mulkenthin), z datą 29 lipca 1905 roku oraz stempel odbioru w Erfurcie, mieście zamieszkania adresata, już następnego dnia. Przedstawia ona trzy widoki - kościół, sklep (Materialwarenhandlung G. Lenz) i ulicę (źródło: Allegro archiwum). Wydawca kartki - firma Blanck ze Szczecina, Bollwerk 34 (dzisiaj Bulwar Piastowski, dom nie istnieje).
Kolejna pocztówka, taka sama jak wyżej, została również nadana z Małkocina (źródło: Allegro archiwum). Z uwagi jednakże na brak na niej ostemplowanego znaczka, wiemy że było to 3 sierpnia, bez widocznego roku. Można przypuszczać, że było to w latach 1905-1910. Wydawcą była firma Blanck, Stettin, Bollwerk 34. Trzy widoki przedstawiają kolejno kościół parafialny, sklep spożywczo-przemysłowy (Materialwarenhandlung) firmy G. Lenz oraz ulicę wiejską.
Czwarta kartka z widokami Poczernina - most na rzece Inie oraz zajazd A. Hefn, została nadana z poczty w Małkocinie 28 października 1918 roku (źródło: Akpool.co.uk). Jej odbiorcą była panna Meta Jordan z Przemocza. Meta to zdrobnienie imienia Margaretha (Małgorzata). Wydawcą jest firma Wilhelm Reisener ze Stargardu.
Do parafii w Poczerninie należy wieś Smogolice (Bruchhausen), która przedstawiona jest na poniższej pocztówce (źródło: Akpool.de). Jest to widok ogólny wsi oraz zajazd rodziny Gottfried Schwarz. Kartka została wysłana z pobliskiej poczty w Grzędzicach (Seefeld), w dniu 7 listopada 1911 roku i wzsana do Hanoweru. Jej wydawcą jest Franz Thun z Löcknitz, koło Szczecina.
Mamy jeszcze jedną kartkę, przedstawiającą, leżącą poza historycznymi granicami ziemi maszewskiej wieś Miękowo (Münchendorf), położoną przy drodze z Goleniowa do Kamienia. Okazją do tego jest to, że została nadana na poczcie w Maszewie, w dniu 23 czerwca 1927 roku.
Zdjęcie przedstawia zajazd rodziny K. Fehler. Być może nadawcą był podróżny znad morza, kierujący się do Stargardu lub bardziej na południe, który zatrzymał się po drodze w tym zajeździe, a następnie w Maszewie.
